Όταν Αλλάζεις τη Σκέψη, Αλλάζεις και την Πραγματικότητα

Υπάρχουν στιγμές που μέσα μας νιώθουμε σαν να έχει χαθεί η επαφή με τον εαυτό μας, αλλά δεν έχουμε ιδέα τι ακριβώς φταίει.

Η καθημερινότητα μπορεί να κυλάει κανονικά, αλλά εμείς αισθανόμαστε έναν αόρατο κόμπο στο στήθος, μας καταβάλει μια δυσκολία να ηρεμήσουμε και έχουμε μια συνεχόμενη αίσθηση πως κάτι πάει λάθος. Φυσικά, δεν είναι εύκολο να εξηγήσουμε αυτό το βίωμα, γιατί πολλές φορές δεν υπάρχει κάποιο εξωτερικό γεγονός που να το προκαλεί και να δημιουργεί έναν ξεκάθαρο συσχετισμό. Έτσι οδηγούμαστε συνήθως και στην υπερανάλυση αν το σκεφτεί κανείς.

Έχω ένα ζήτημα, προσπαθώ να το λύσω, δεν μπορώ γιατί ούτε καν μπορώ να καταλάβω τι ακριβώς συμβαίνει και τελικά, αναλύω, αναλύω, αναλύω, στιφογυρίζοντας τον εαυτό μου γύρω από πανομοιότυπες, συναισθηματικής φύσεως σκέψεις χωρίς κανένα νόημα.

Μέσα σε αυτή τη σύγχυση, αναδύεται συχνά μια εσωτερική αμφιβολία που δύσκολα διατυπώνεται, αλλά δεν παύει να είναι καίρια.
Και τότε γεννιέται και ένα ερώτημα που δεν έχει εύκολη απάντηση: είναι οι ίδιες οι καταστάσεις το πρόβλημα ή μήπως οι εικόνες που δημιουργούμε γι’ αυτές μέσα στο μυαλό μας;

Στην πραγματικότητα, ο τρόπος με τον οποίο σκεφτόμαστε μια κατάσταση, οι εσωτερικές εικόνες που φτιάχνουμε γι’ αυτήν, έχει τη δύναμη να μεταμορφώσει την εμπειρία μας.

Το παρόν κείμενο εξετάζει αυτήν ακριβώς τη δυνατότητα: πώς η δημιουργία εσωτερικών νοερών εικόνων, συνειδητά και με πρόθεση, μέσω του οραματισμού, μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο που βιώνουμε την πραγματικότητα και τελικά, ολόκληρο τον κόσμο μας.

Τι είναι η νοερή απεικόνιση και πώς λειτουργεί
Η νοερή απεικόνιση ή οραματισμός είναι μια ψυχολογική διαδικασία κατά την οποία το άτομο δημιουργεί αισθητηριακές και νοητικές παραστάσεις στο μυαλό του χωρίς την παρουσία εξωτερικών ερεθισμάτων. Σύμφωνα με τους Kosslyn και Thompson (2003), ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν διακρίνει εύκολα τη διαφορά ανάμεσα σε μια εμπειρία της πραγματικής ζωής και σε μια νοερή εικόνα, καθώς ενεργοποιούνται οι ίδιες νευρικές οδοί σε αμφότερες τις περιπτώσεις. Αυτό το επιστημονικό εύρημα είναι θεμελιώδες για την κατανόηση της λειτουργίας του οραματισμού.

Δεν πρόκειται για “φαντασία” με την έννοια του ανύπαρκτου, αλλά για μια ενδογενή αναπαράσταση που κινητοποιεί το μυαλό και το σώμα μας με τρόπο ανάλογο με μια αληθινή εμπειρία.

Η δημιουργία αυτών των εσωτερικών εικόνων, όταν γίνεται με συνείδηση και όχι αυτοματοποιήμενα (όπως συνήθως συμβαίνει όταν υπεραναλύουμε), μπορεί να ενισχύσει τη γνωστική ευελιξία, δηλαδή την ικανότητα να αναπροσαρμόζουμε τη σκέψη μας ανάλογα με τις απαιτήσεις του περιβάλλοντος, να διευκολύνει την επεξεργασία συναισθημάτων και να ενισχύσει την ψυχική μας ανθεκτικότητα.

Πρόκειται, δηλαδή, για μια διαδικασία που δεν αφορά μόνο το “τι φαντάζομαι” αλλά κυρίως το “πώς οργανώνω την εμπειρία μου στο εσωτερικό μου περιβάλλον” έτσι ώστε να μπορέσω να τη διαχειριστώ και σε αληθοφανές επίπεδο.

Πρακτική χρησιμότητα του Οραματισμού

Σε ένα καθημερινό πλαίσιο, αυτή η τεχνική μπορεί να εφαρμοστεί για τη διαχείριση σκέψεων που σχετίζονται με άγχος, φόβο, ανασφάλεια ή έντονη αβεβαιότητα. Για παράδειγμα, ένα άτομο που πρόκειται να αντιμετωπίσει μια στρεσογόνα κατάσταση, μια δύσκολη επαγγελματική συνάντηση, μια επανένωση με κάποιον από το παρελθόν ή μια απόφαση υψηλής συναισθηματικής έντασης, μπορεί να προετοιμαστεί εσωτερικά δημιουργώντας μια νοερή εικόνα του γεγονότος. Αυτή η εικόνα μπορεί να περιλαμβάνει όχι μόνο τα οπτικά στοιχεία της σκηνής αλλά και τους ήχους, τις κινήσεις, τις εκφράσεις και οποιαδήποτε ακόμη αίσθηση μπορούμε να αναλογιστούμε. Αντί να φανταστεί κανείς το χειρότερο σενάριο, μπορεί να επιλέξει να αναπαραστήσει μια εκδοχή όπου λειτουργεί με ηρεμία και αυτοπεποίθηση, για παράδειγμα. Αυτή η επιλογή εσωτερικής εικόνας δεν αναιρεί την αντικειμενική δυσκολία, αλλά δημιουργεί ένα διαφορετικό πλαίσιο αναφοράς μέσα από το οποίο θα προσεγγιστεί η πραγματική εμπειρία.

Διαφορά μεταξύ καθοδηγούμενης και ελεύθερης νοερής απεικόνισης

Η διαδικασία αυτή μπορεί να γίνει είτε με καθοδήγηση είτε ελεύθερα. Η καθοδηγούμενη απεικόνιση βασίζεται σε συγκεκριμένα προκαθορισμένα σενάρια, στα οποία το άτομο καθοδηγείται να φανταστεί συγκεκριμένες εικόνες και να τις επαναλαμβάνει ώσπου να ενσωματωθούν συγκεκριμένα στοιχεία.

Αντίθετα, στην ελεύθερη μορφή, το άτομο δημιουργεί τις δικές του εικόνες, επιλέγοντας τι και πώς θα δει, με τον θεραπευτή ή εκπαιδευτή/προπονητή (ανάλογα το πλαίσιο της περίπτωσης) να παρεμβαίνει μόνο υποστηρικτικά.

Ανεξάρτητα από την προσέγγιση, το σημαντικότερο είναι να δημιουργούνται εικόνες πλούσιες σε αισθητηριακό περιεχόμενο, με έμφαση στις λεπτομέρειες: χρώματα, ήχοι, μυρωδιές, σωματικές αισθήσεις.

Αυτή η πολυαισθητηριακή διάσταση κάνει την εικόνα πιο ρεαλιστική και επομένως πιο αποτελεσματική στην προετοιμασία του ατόμου αλλά και συναισθηματική ρύθμιση.

Ο ρόλος της επανάληψης και της συνέπειας

Παράλληλα, η επανάληψη των σεναρίων αυτών των εικόνων είναι θεμελιώδης.

Δεν αρκεί να φανταστεί κανείς μια φορά το επιθυμητό σενάριο γιατί, όπως και με οτιδήποτε άλλο στη ζωή, η εξάσκηση είναι το κλειδί για την ενδυνάμωση της επίδρασης των τεχνικών αυτών επάνω στον εαυτό. Όσο πιο συχνά προβάλλεται μια συγκεκριμένη εικόνα στον νοερό μας κόσμο, τόσο περισσότερο ενισχύεται η παρουσία της στο ψυχολογικό μας παρόν.

Η δυνατότητα αυτή είναι προσβάσιμη στον καθένα, καθώς όλοι μας έχουμε την απαραίτητη φαντασία για να δημιουργήσουμε τέτοιες εικόνες, αλλά χρειάζεται επιμονή και συνέπεια.

Το κρίσιμο σημείο είναι να μην εκβιάζεται η θετικότητα, αλλά να χτίζεται σταδιακά με βάση την αλήθεια και δυνατότητα του καθενός.

Επιπλέον, οι νοερές εικόνες δεν είναι απαραίτητο ότι πρέπει να είναι θετικές! Αυτό το θέμα όμως είναι μια συζήτηση για άλλο άρθρο…

Οι Βασικοί Τύποι Απεικονίσεων

Νωρίτερα, αναφέραμε ότι για την αποτελεσματικότητα μιας νοερής απεικόνισης, έχει σημασία η πολυαισθητηριακή της φύση. Είναι επίσης σημαντικό όμως να τονιστεί ότι υπάρχουν διαφορετικοί “τύποι” νοερής απεικόνισης, με βάση τις αισθήσεις, όπως η ακουστική, η κιναισθητική, η γευστική και η οσφρητική, οι οποίες εάν και εφόσον ενσωματωθούν σε μια ενιαία εικόνα μπορούν να συμβάλλουν στο να γίνει πιο ισχυρή. Για παράδειγμα, η ανάμνηση της μυρωδιάς του σπιτιού της γιαγιάς, σε συνδυασμό με τη γεύση ενός αγαπημένου φαγητού που μαγείρευε πάντα σε περιστάσεις επισκέψεων θα βοηθήσουν ιδιαίτερα το άτομο να χτίσει μια πολυ πιο δυνατή για τον εαυτό εικόνα, σε σύγκριση με κάποια άλλη η οποία θα εστίαζε μόνο στην μυρωδία, για παράδειγμα.

Επίσης, η εξωτερική απεικόνιση, δηλαδή το να βλέπεις τον εαυτό σου από απόσταση, σαν σε ταινία, μπορεί να λειτουργήσει ευεργετικά στην περίπτωση που το άτομο χρειάζεται να ανακτήσει την αίσθηση ελέγχου ή απόστασης από ένα φορτισμένο βίωμα.

Δεν μπορούμε να ελέγξουμε τις καταστάσεις που θα έρθουν στη ζωή μας ούτε να εμποδίσουμε όλα τα δύσκολα συναισθήματα από το να αναδυθούν.

Αυτό που μπορούμε όμως, είναι να καλλιεργήσουμε τη συνειδητότητα των σκέψεων μας.

Για αυτό και οι εικόνες που δημιουργούμε είναι ένα εργαλείο.

Όχι για να αποφύγουμε την πραγματικότητα, αλλά για να την προσεγγίσουμε με έναν τρόπο που μας στηρίζει αντί να μας καθηλώνει. Η νοερή απεικόνιση δεν είναι μια ψευδαίσθηση. Είναι η επιλογή να δώσουμε στη σκέψη μας μια μορφή που μπορεί να λειτουργήσει υπέρ μας. Και σε εκείνες τις στιγμές που νιώθουμε πως όλα είναι ακινητοποιημένα, ίσως αυτό που πραγματικά χρειάζεται να αλλάξει, είναι η εικόνα που προβάλουμε μέσα μας. Φυσικά, οι τεχνικές και οι λεπτομέρειες για την τεχνική του οραματισμού δεν μπορούν να συμπεριληφθούν σε ένα κείμενο 1.000+ λέξεων, οπότε αν θέλεις να διαβάσεις εντελώς δωρεάν το σύγγραμα “Η Δύναμη Που Κρύβει Το Μυαλό Σου” και να μάθεις ακριβώς πως μπορείς να χτίζεις επιτυχημένα νοερές εικόνες οραματισμού πάτα εδώ!